NGuoixudoai.com:Với cách kể chuyện rủ rỉ,văn phong giản dị, nhưng bằng niềm đam mê chinh phục văn hóa vùng đồi gò của nàng dâu xứ Đoài khiến chúng ta thấy nhà báo Nguyễn Mai đánh thứcngười đọc bừng tỉnh từ sự bình yên của một làng đá ong.
Tường đá ong ở xứ Đoài đấy
Đúng như tên gọi, xã Bình Yên, huyện Thạch Thất thật yên bình. Ở vùng đất bán sơn địa chưa bị tác động nhiều bởi đô thị hóa, Bình Yên êm đềm với những vạt đồi trải rộng; những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay và xóm làng “nhuộm” sắc vàng óng của tường đá ong. Người dân Bình Yên từ rất lâu trong lịch sử gắn bó với đá ong. Đá ong làm nhà che trở cho con người, đá còn là kế mưu sinh, mang lại cuộc sống ấm no cho nhiều thế hệ.
“Thủ phủ” của đá ong
Đến xã Bình Yên, thật khó tìm được những ngôi nhà xây bằng gạch đất nung, bởi người dân trong xã từ bao năm nay vẫn quen sử dụng đá ong làm gạch. Đá ong hiện hữu ở mọi chỗ từ nhà ở, bếp, giếng, chuồng lợn, hàng rào, cầu ao, cổng ngõ… đến nơi thờ tự linh thiêng như các đình, chùa… Nó gắn bó với đời sống sinh hoạt, tình cảm của người dân từ đời này qua đời khác. Hà Nội đang trong thời khắc giao mùa, trời lúc nóng, lúc lạnh, bên những vạt đồi, trong những vườn nhà dân thôn Yên Mỹ, Sen Chi, Cánh Chủ… những nhóm thợ đang xoay trần với đá, mồ hôi lã chã. Họ hì hục đào, gọt, tốp khác thì vận chuyển, cẩu những khối đá khổng lồ lên xe tải. Ông Trịnh Văn Ý, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết, Bình Yên là nơi tập trung nhiều đá ong nhất vùng Thạch Thất. Đá ong ở đây có 2 loại: lộ thiên và đá nằm sâu dưới đất. Xa xưa, người nông dân Bình Yên thường tranh thủ những ngày nông nhàn để thuốn đá ong. Họ tích cóp lại dăm bảy tháng, có khi một hai năm mới đủ gạch để xây một ngôi nhà. Chẳng thế mà ở Bình Yên gần như nhà nào cũng có một vài chiếc Thó (dụng cụ để thuốn đá ong rất sắc và cứng). Những năm 1980, ngoài khai thác gạch phục vụ nhu cầu xây dựng trong gia đình, nhiều hộ còn khai thác để bán trên thị trường. Thời gian này, ở Bình Yên như là một “làng nghề” khai thác và kinh doanh đá ong… Chủ tịch UBND xã Bình Yên Lê Văn Mão cho hay, khai thác đá ong là công việc nặng nhọc, đòi hỏi tính cần cù, không vội vã. Nếu làm vội, làm ẩu, thì khó lấy được viên đá vuông vức. Thợ thuốn khéo thì những viên đá đều nhau chằn chặn. Bởi vậy, dù tay thợ nào đào giỏi, đánh vật cả ngày cũng chỉ đào được 15 đến 20 viên là nhiều. Sau khi thuốn lên, đá được xếp so le để phơi nắng phơi gió cho già cứng. Hiện ở Bình Yên còn khoảng 200 hộ sống bằng nghề khai thác, chế tác đá ong.
Những nông dân “thổi hồn” vào đá
Nếu như trước đây, đá ong chủ yếu dùng trong xây dựng đơn thuần thì khoảng 10 năm trở lại đây, những khối đá vô tri vô giác đã được người nông dân chế tác ra nhiều tác phẩm nghệ thuật đặc sắc. Để mục sở thị, chúng tôi tìm đến cơ sở chế tác đá của anh Tăng Hữu Dũng thôn Thái Bình. Xưởng sản xuất này nằm ngay ven đường vào xã bày la liệt các sản phẩm là con vật như: hổ, báo, voi, sư tử…; các sản phẩm dùng để trang trí như: đèn đá, chậu, chum, vại… Giữa một xưởng sản xuất với hàng chục lao động đang cặm cụi đục đẽo và vận chuyển hàng lên ô tô, chúng tôi được các “công nhân” giới thiệu ông Trần Văn Nghiêm, người được anh em trong cơ sở tôn là “nghệ nhân” có “bàn tay vàng” trong chế tác đá ong ở xã. Ông Nghiêm đang đục đẽo hình một chú dê ở một góc khuất riêng. Thấy chúng tôi trầm trồ trước những xúc đá ong to và cứng lại có thể tạo hình một cách mềm mại và sinh động. Ông Nghiêm cười cho biết, “Cũng không khó lắm đâu. Làm nhiều là quen ấy mà! Từ một khối đá to, tôi dùng thuổng pha ra, rồi dùng dao, đục đẽo theo tưởng tượng”. Quả thực, nghề chế tác đá ong ở đây rất lạ. Chẳng cần mẫu hay thiết kế, không có trường lớp nào đào tạo, cũng không phải là nghề gia truyền mà người thợ vẫn có thể sang tạo một cách dễ dàng và sản phẩm thì vô cùng sinh động. Tuy không nói ra, nhưng có lẽ nhiều người đều hiểu, tạo tác đá ong không đơn giản và cũng không phải ai cũng thành công. Để làm được nghề này thì ngoài đôi bàn tay khéo léo cần phải có bộ óc sáng tạo nên các hình thù, kiểu dáng và tính kiên trì. Đá chẳng phụ công người, nếu làm đều công, mỗi ngày ông Nghiêm cũng có thu nhập gần 300 nghìn đồng. Đó vừa là nguồn thu bảo đảm cuộc sống, vừa là niềm yêu thích tôn vinh vẻ đẹp đặc sắc của đá ong quê mình.
Khác với ông Nghiêm chuyên chế tác đồ mỹ nghệ, anh Tăng Hữu Dũng, chủ cơ sở chế tác đá lại có niềm đam mê với những bức tường đá ong nghệ thuật. Anh Dũng cho biết, hơn chục năm làm nghề, anh đã từng đi khắp từ Bắc vào Nam, làm rất nhiều các công trình bằng đá ong phục vụ yêu cầu của khách. Vừa ngắm nhìn công trình, anh vừa hướng dẫn chúng tôi, để làm được chiếc cổng bằng đá, ngoài bộ óc tính toán về kĩ thuật kết cấu, cần phải có hoa tay và trình độ. Bởi rất khó tạo ra các hoạ tiết, hình cong từ đá. Tiếp đến phải tính toán sao cho các lớp đá chồng lên thẳng tắp không cong, lệch so với các đường chỉ lúc đó mới tạo được dáng vẻ cổ kính, hoành tráng của công trình bằng đá ong…
Công việc của những người thợ đá ong ngày một nhiều hơn khi khách hàng từ khắp nơi đổ về đây đặt hàng, nhất là những người phát hiện ra đá ong không chỉ để xây nhà mà còn tạo nên những con giáp phong phú, những ngôi nhà đá ong sang trọng. Đá ong làm món quà quý thiên nhiên ban tặng cho vùng đất này nhưng cứ thái thác mãi thì cũng có ngày cạn kiện. Vì vậy, bên cạnh những niềm vui, nhiều người cũng băn khoăn cần quản lý sao cho hiệu quả để đá ong mãi là nét đặc trưng của vùng đất xứ Đoài này.
Nguyễn Mai
.JPG)
0 nhận xét:
Đăng nhận xét